گیج فشارها یکی از پرکاربردترین تجهیزات اندازه گیری فشار می باشند که در صنایع مختلف برای اندازه گیری فشار مایع و گاز مورد استفاده قرار می گیرند.گیج های فشار بر اساس نوع سیال، نوع کاربری، محیط مورد استفاده و موارد دیگر، در انواع بسیار متفاوتی ساخته می شوند؛ به عنوان مثال گیج های فشار بر اساس تکنیک اندازه گیری فشار در انواع زیر تولید می شوند:
گیج فشار بوردون تیوب
گیج فشار دیافراگمی
گیج اختلاف فشار
گیج فشار دیجیتال
مشخصات فنی
مشخصات فنی گیج فشار (پرشر گیج)
در ادامه مطلب به معرفی انواع گیج فشار می پردازیم.
انواع گیج فشار
معرفی انواع گیج فشار
گیج فشار خشک
گیج فشار خشک یکی از رایج ترین فشار سنج ها در پروژه های تأسیساتی و صنعتی است، گیج های فشار خشک FG در واحدهای صنعتی اهمیت ویژه ایی دارند. درون گیج فشار خشک خالی است و عقربه نمایشگر، میزان فشار سیال را نشان می دهد. به دلیل لرزش دستگاه های مکانیکی و همچنین لوله هایی که به فشار سنج متصل هستند، فشارسنج های خشک همیشه مرتعش هستند و نمی توانند مقدار دقیق فشار سیال را نمایش دهند.
فشار سنج های خشک به عنوان یکی از تجهیزات اندازه گیری فشار، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه تر هستند. در فشار سنج های خشک به علت ایجاد رطوبت، درون فضای نمایش دهنده فشار، خواندن مقدار فشار مشکل است. به طور کلی بدنه گیج های فشار از استیل، آلومینیوم یا کروم ساخته می شود، اما به طور معمول جنس بدنه گیج های فشار خشک از آلومینیوم می باشد. گیج های فشار خشک در کمپرسورهای هوا، مخازن تحت فشار، لوله و اتصالات، برخی از پمپ ها و بسیاری از ماشین آلات صنعتی کاربرد دارند.
فشار سنج خشک
گیج فشار روغنی
گیج فشار روغنی همان گیج فشار خشک است که داخل محفظه آن به وسیله گلیسیرین یا سیلیکون پر شده است. گلیسیرین و سیلیکون باعث می شوند که لرزش عقربه های فشار سنج گرفته شود و فشار سنج عدد دقیق تری از فشار را در مقایسه با نمونه گیج فشار خشک نشان دهد.
گلیسیرین و سیلیکون دارای ویسکوزیته بالایی می باشند و می توانند ارتعاش عقربه فشار سنج را دفع کنند. همچنین اصطکاک حرکت عقربه درون محوطه را کاهش دهند و باعث بالا بردن راندمان و طول عمر فشار سنج می شوند. اغلب گیج های روغنی از پورت برنجی ساخته می شوند و جنس بدنه گیج آب کروم استیل است. لنز یا صفحه گیج های فشار روغنی دارای جنس متفاوت می باشند و برای ساخت آن ها از شیشه یا طلق استفاده می شود.
فشار سنج روغنی
انواع گیج فشار بر اساس تکنیک اندازه گیری فشار
گیج فشار بوردون تیوب
گیج فشار بردون، از یک لوله خمیده به نام بردون تشکیل شده است، زمانیکه این لوله در معرض فشار داخلی یا خارجی قرار می گیرد، تغییر شکل می دهد. زمانی که فشار به صورت داخلی اعمال می شود، لوله از حالت خمیدگی به کشیدگی تغییر شکل پیدا می کند و وقتی فشار برداشته می شود به حالت اول بر می گردد. نوک لوله با تغییر فشار داخلی حرکت می کند و به راحتی می توان آن را بوسیله یک نشانگر یا عقربه به نمایشگر تبدیل کرد.
اجزاء گیج فشار بوردن تیوب
مهمترین ویژگی لوله های بردون، محدوده کاری وسیع آن است. این نوع روش اندازه گیری برای اندازه گیری فشارهای گیج مثبت و منفی قابل استفاده است، اما دقت آن در شرایط خلاء کاهش پیدا می کند. گیج های فشار نوع بردون، از پرکاربرد ترین گیج ها هستند به دلیل اینکه حساسیت بالا و دقت بسیار خوبی دارند. گیج های فشار بردون، کاربردهای زیادی دارند و از رنج 0 تا 0.6 بار یا 0 تا 1600 بار و در کلاس های دقت 1 الی 4 ساخته می شوند.
مزایای گیج فشار بوردون تیوب
پاسخ سریع، معمولا 0.1 ثانیه برای تمام رنج ها
حساسیت بالا
محدوده یا رنج کاری وسیع
قیمت مناسب
اندازه گیری مستقیم فشار
نقاط ضعف فشار سنج بوردون تیوب
فقط برای نمایش فشار به صورت محلی یا Local قابل استفاده است.
در تمام رنج ها در حدود 0.5 درصد، غیر خطی هستند که می تواند به صورت مکانیکی یا الکترونیکی جبران شود.
در فرآیندهایی که فشار به صورت تناوبی اعمال می شود، هیسترزیس در حدود 0.2 تا 0.5 دارد، این محدوده هیسترزیس با تدابیر حرارتی قابل جبران است.
نسبت به تغییرات دمایی حساس است. با بکارگیری جبران سازهای بی متال یا استفاده از مواردی که به تغییرات دما حساس نیستند می توان آن را کاهش داد.
زمانیکه در معرض شوک و یا لرزش قرار می گیرند از عمر مفید آن ها کاسته می شود.
سیستم اندازه گیری که با استفاده از لوله بردون کار می کند اگر برای هوا کالیبره شده باشد باید برای هوا استفاده شود و اگر برای مایع کالیبره شده باشد، مناسب استفاده برای مایع می باشد.
این نوع اندازه گیری در فرآیندهایی که ایجاد شوک وجود دارد و همچنین در فرآیندهای سریع دارای محدودیت است.
گیج فشار دیافراگمی
گیج های فشار دیافراگمی، از تغییر شکل یک غشاء قابل انعطاف برای اندازه گیری فشار استفاده می کنند، دیافراگم، بخش ورودی سیال به گیج را، از بخش داخلی گیج جدا می کند.
فشار سنج دیافراگمی
دیافراگم یک دیسک قابل انعطاف است که می تواند مسطح یا به صورت موج های متحدالمرکز باشد. در طرح های مدرن، دیافراگم ها همراه با تجهیزات هوشمند بکار گرفته می شوند به همین دلیل مشکلات ناشی از هیسترزیس، اصطکاک و کالیبراسیون ناچیز است.
دیافراگم در گیج فشار دیافراگمی
از گیج های دیافراگمی برای اندازه گیری دقیق فشار در سیالات گازی استفاده می شود. استفاده از این گیج ها در سیستم های پنوماتیک فشار پایین، دریچه های تنفس، مونیوترینگ افزایش فشار و پمپ های وکیوم رایج می باشد. این گیج ها در رنج های فشار 0 تا 0.6 بار یا 0 تا 600 میلی بار و در کلاس های دقت 0.1 و 2.5 ساخته می شوند. در تصویر زیر اجزاء تشکیل دهنده گیج فشار دیافراگمی مشخص شده است.
اجزاء فشار سنج دیافراگمی
مزایای استفاده از گیج فشار دیافراگمی
جداسازی سیال از فرآیند
مناسب برای فشارهای پایین
قیمت مناسب
محدوده کاری گسترده
قابل اطمینان و تأیید شده
قابل اندازه گیری برای فشارهای گیج، مطلق و تفاضلی
کاربرد فشار سنج دیافراگمی
زمانیکه سیال فرآیندی خورنده باشد و نیاز به تعویض مکرر گیج باشد.
زمانیکه سیال مورد اندازه گیری حاوی ذرات معلق و جامد است.
احتمال یخ زدن یا جامد شدن سیال وجود داشته باشد.
برای فرآیندهای صنایع بهداشتی و غذایی
گیج های دیافراگمی به نحوی ساخته شده اند که دیافراگم دقیقا در کنار گیج قرار گرفته است. اما نوع دیگری از این گیج ها وجود دارد که دیافراگم را از طریق یک واسطه به گیج متصل می کند که به آن ها بست دیافرگمی (Diaphragm seal) گفته می شود.
بست دیافراگمی در گیج فشار
این سیستم شامل یک بست دیافرگمی، یک سیال پر کننده (Fill fluid) و یک کاپیلاری، است. سیال پر کننده، وظیفه جداسازی المان حساس به فشار را از سیال فرآیندی دارد. لوله کشی کاپیلاری یا فلنج مربوط به نصب مستقیم، دیافراگم را به گیج ارتباط می دهد. در اثر فشار فرآیند، دیافراگم تغییر شکل داده و فشار را از طریق سیستم پر کننده و کاپیلاری به گیج انتقال می دهد. این مورد برای مکان هایی مورد استفاده قرار می گیرد که تجهیزات اندازه گیری و دیافراگم جدا کننده از هم فاصله داشته باشند.
گیج اختلاف فشار
گیج های اختلاف فشار برای اندازه گیری اختلاف فشار دو نقطه در سیستم استفاده می شوند. برخلاف گیج های فشار معمولی که یک ورودی برای سیال دارند، گیج های اختلاف فشار دارای دو ورودی برای سیال هستند. گیج اختلاف فشار، فشار را در دو نقطه ورودی اندازه گیری می کند و اختلاف آن ها را در صفحه نمایش نشان می دهد.
بیش ترین کابرد گیج اختلاف فشار در سیستم های فیلتراسیون است. کار فیلتر جدا کردن ذرات ناخواسته در سیستم مایع یا گاز است. زمانیکه فیلتر دچار گرفتگی می شود فشار افت می کند و بازده پایین می آید. با استفاده از یک گیج اختلاف فشار امکان مونیتورینگ فشار ورودی و خروجی و در نهایت مونیتورینگ گرفتگی فیلتر وجود دارد. علاوه بر فیلترها موارد دیگری نیز در صنعت وجود دارند که با استفاده از گیج اختلاف فشار می توان سالم بودن آن ها را بازرسی کرد که می توان به سیستم هایی همچون هیت اکسچنجر ها، پمپ ها، ولو ها، کندانسور ها، اواپراتور ها و غیره اشاره نمود.
گیج اختلاف فشار
گیج فشار دیجیتال
گیج های فشار دیجیتال، فشار اندازه گیری شده را به صورت دیجیتال بر روی صفحه نمایش خود، نشان می دهند. گیج های دیجیتال هم برای اندازه گیری نرمال در فیلد و هم در سیستم های کالیبراسیون استفاده می شوند. گیج های فشار دیجیتال دارای دقت بسیار بالایی در حدود 0.05% هستند. این تجهیزات بسیار حساس می باشند و نباید در شرایط نامساعد مورد استفاده قرار گرفته شوند. گیج های فشار دیجیتال در انواع مختلف تک ورودی، تفاضلی یا دو ورودی، مطلق (Absolute) و تابلویی ساخته می شوند.
فشار سنج دیجیتال
کاربرد گیج فشار دیجیتال
صنایع نفت و گاز
تجهیزات، تعمیرات و نگهداری
کالیبراسیون
تست گیج فشار
تست گیج ها در دو نوع دیجیتال و آنالوگ ساخته می شوند و گیج هایی با دقت بسیار بالا هستند و عموما مانند تجهیزات کالیبراسیون جهت کالیبراسیون تجهیزات ابزار دقیق مورد استفاده قرار می گیرند. کاربردهای تست گیج ها به شرح زیر می باشد:
اندازه گیری فشار گازها و سیالاتی که ویسکوزیته بالایی ندارند و در معرض قطعات آلیاژ مس قرار نمی گیرند.
اندازه گیری دقیق فشار در آزمایشگاه ها
اندازه گیری فشار با دقت بسیار بالا
استفاده به عنوان گیج فشار مرجع برای تست گیج های صنعتی
کیت تست آنالوگ گیج فشار
کیت تست دیجیتال فشار سنج
پارامترهای مهم در انتخاب گیج فشار
مواردی که هنگام انتخاب گیج فشار باید مد نظر قرار گرفته شوند به شرح زیر می باشد:
واحدهای اندازه گیری فشار
گیج های فشار در انواع گوناگون ساخته می شوند و قابلیت نمایش فشار در واحدهای مختلف اندازه گیری را دارا می باشند. انواع واحدهای اندازه گیری فشار در جدول زیر نشان داده شده است:
واحد های اندازه گیری گیج فشار واحد اندازه گیری فشار (فارسی) واحد اندازه گیری فشار (انگلیسی) واحد پاسکال
1 بار Bar 105
1 کیلو گرم بر سانتی متر مربع kg/cm2 9.80 665 × 104
1 کیلو گرم نیرو بر سانتی متر مربع kgf/cm2 9.80 665 × 104
1 اتمسفر atm (Standard Atmosphere) 1.01 325 × 105
1 تور Torr (mmHg or Millimeter of mercury) 1.333 224 × 102
1 سانتی متر آب cmH2O (cmWc or Centimeter of water) 98.0665
1 میلی متر آب mmH2O (mmWc or Millimeter of water) 9.80 665
1 پوند بر اینچ مربع lbf/in2 (Psi) 6.8 948 × 103
ا اونس بر اینچ مربع oz/in2 (ozf/in2) 4.30 922 × 102
1 اینچ آب oz/in2 (ozf/in2) 3.37 685 × 103
در گیج های فشار، واحد اندازه گیری نرمال به صورت بار و میلی بار بیان می شود و عمدتاً دارای دو واحد مدرج هستند و واحد psi هم همزمان با واحد bar نمایش داده می شود. چنانچه مشتری انواع دیگری از واحدهای اندازه گیری را نیاز داشته باشد، به صورت سفارشی به فروشنده اعلام می کند و گیج فشار مطابق با خواسته مشتری درجه بندی و کالیبره می شود.
گیج فشار با واحد اندازه گیری بار
فشار سنج با واحد اندازه گیری PSI
گیج فشار با واحد اندازه گیری بار و PSI
گیج فشار با واحد اندازه گیری کیلو پاسکال و PSI
اندازه گیج های فشار
اندازه گیج های فشار با قطر صفحه گیج مشخص می شود. اندازه استاندارد گیج های فشار به واحد میلی متر بیان می شود و مطابق استاندارد EN 837 در اندازه 40، 50، 63، 80، 100، 160 و 250 میلیمتر ارائه می شود.
اندازه فشار سنج
کلاس دقت گیج های فشار
کلاس دقت، ماکزیمم حد خطای قابل قبول هر گیج است که بر حسب ماکزیمم درصد مقدار خوانده شده است، به عنوان مثال در یک گیج فشار با رنج 10 بار و دقت کلاس 4، مقدار خوانده شده توسط گیج، 4 درصد با مقدار فشار واقعی، اختلاف دارد به عبارت دیگر 4 درصد از رنج کامل که 10 بار است، 0.4 بار می باشد، به این معنا که گیج هر مقداری را که می خواند 0.4 بار با مقدار واقعی تفاوت دارد. جدول کلاس دقت و دقت های استانداردی که در گیج های تولیدی وجود دارد، مطابق جدول زیر می باشد:
دقت اندازه گیری گیج فشار کلاس دقت حد مجاز خطا
0.1 0.1%
0.25 0.25%
0.6 0.6%
1 1%
1.6 1.6%
2.5 2.5%
4 4%
متریال گیج فشار
گیج های فشار در فرآیندهای مختلف و برای اندازه گیری سیالات متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند، لذا متریالی که گیج از آن ساخته شده است باید با شرایط محیطی و سیالی که با آن در تماس است، از نظر شیمیایی مطابقت داشته باشد. محل اتصال گیج و بدنه صفحه مدرج گیج می تواند دارای متریال های متفاوت باشد. برای مثال ممکن است سیال در تماس با گیج، خورنده باشد و در چنین شرایطی باید اتصال گیج استیل باشد، ولی در پروسه مشابه اگر محیط دارای خورندگی نباشد نیازی نیست که بدنه گیج از متریال استیل باشد. توجه به فرآیند و شرایط شیمیایی آن، در انتخاب گیج مناسب بسیار مهم است و می تواند از آسیب به گیج و در برخی موارد از تحمیل هزینه های اضافی به سیستم جلوگیری کند.
بدنه گیج های فشار می تواند از متریال زیر باشد:
فولاد کششی
چدن
آلومینیوم
برنج
پلی پروپیلن
رزینی فنولیک
گیج فشار بدنه استیل و اتصال برنجی
فشار سنج بدنه استیل و اتصال استیل
نوع نصب و اتصال گیج
انواع اتصلات گیج فشار
گیج های فشار در اتصالات مختلفی ارائه می شوند که شامل موارد زیر می باشد:
اتصال رزوه ایی استاندارد: دارای یک کانکشن نرگی پیچی است.
اتصال رزوه ایی مادگی: محل اتصال به صورت مادگی پیچی است.
گیج فشار فلنجی: محل اتصال دارای یک فلنج می باشد.
هر کدام از انواع اتصالات فوق ممکن است به صورت اتصال عمودی (Bottom connection) و یا اتصال افقی (Back connection) در سیستم نصب شوند. اتصالات افقی فلنجی معمولاً در تابلوهای کنترلی مورد استفاده قرار می گیرند.
ایمنی و طول عمر گیج فشار
بر طبق استاندارد EN 837-2، در جهت ایمنی گیج فشار، رنج اندازه گیری گیج فشار باید طوری انتخاب شود که برای فشار ثابت ماکزیمم فشار کاری سیال، بیشتر از 75% رنج اندازه گیری گیج فشار نباشد، در واقع گیج فشار 25% بالاتر از ماکزیمم فشار سیال انتخاب شود. این عدد برای فشار چرخشی 35% بالاتر از فشار سیال است.
زمانیکه قرار است فشار سیالاتی را اندازه گیری کنیم که در دسته بندی مناطق خطرناک قرار دارند لازم است گیج های فشاری را انتخاب کنیم که برای این شرایط مناسب هستند. در این نوع گیج ها، محفظه ایی در پشت گیج وجود دارد به نام Blow-out device، که هرگونه نشتی و سر ریز قطعات تحت فشار، وارد آن می شود و از صدمه دیدن اپراتور جلوگیری می کند.